پروژه‌های آبخیزداری در کهگیلویه و بویراحمد؛ راه‌حل پایدار در برابر خشکسالی و سیلاب
📅 تاریخ انتشار: ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴
✍️ نویسنده: مهندس مرتضی رستگارفر
پایگاه مهندسی استان کهگیلویه و بویراحمد – در استان کهگیلویه و بویراحمد، پروژه‌های آبخیزداری به‌عنوان راهبردی اساسی برای مقابله با خشکسالی، فرسایش خاک و سیلاب‌های فصلی اجرا می‌شوند. در این فرآیند، مهندسان نقشه‌بردار نقش کلیدی در طراحی، پیاده‌سازی و پایش این پروژه‌ها ایفا می‌کنند. این مقاله به بررسی ضرورت این طرح‌ها در اقلیم کوهستانی استان، تحلیل فنی مشارکت مهندسی، و چشم‌انداز آینده آبخیزداری در توسعه پایدار منطقه می‌پردازد.
🔸 مقدمه: چرا آبخیزداری در کهگیلویه و بویراحمد اهمیت دارد؟
استان کهگیلویه و بویراحمد با اقلیم کوهستانی، بارندگی نامنظم و شیب‌های تند، همواره در معرض تهدیدهای زیست‌محیطی مانند خشکسالی، فرسایش خاک، سیلاب‌های فصلی و کاهش پوشش گیاهی قرار دارد. این وضعیت موجب کاهش حاصل‌خیزی زمین، افت سطح آب‌های زیرزمینی، و مهاجرت جمعیت روستایی شده است. در چنین شرایطی، پروژه‌های آبخیزداری به‌عنوان یک راهکار علمی و پایدار برای مهار این بحران‌ها مطرح می‌شوند.
🔸 پروژه‌های آبخیزداری چیستند؟
آبخیزداری مجموعه‌ای از اقدامات فنی، مهندسی، بیولوژیکی و مدیریتی است که با هدف حفظ منابع آب و خاک در حوزه‌های آبخیز اجرا می‌شود. این پروژه‌ها شامل:
احداث بندهای خاکی و سنگی
ایجاد پخش سیلاب و کنترل روان‌آب‌ها
اصلاح پوشش گیاهی با کاشت درختان بومی
ساخت کانال‌های هدایت سیلاب
می‌باشند و باعث تثبیت وضعیت اکولوژیکی حوزه آبخیز می‌شوند.
🔸 وضعیت آبخیزداری در کهگیلویه و بویراحمد
در سال‌های اخیر، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اقدام به اجرای طرح‌های متعددی در مناطق مختلف استان از جمله دیشموک، لوداب، کاکان، مارگون، لنده، چاروسا و مادوان و … کرده است. این پروژه‌ها با استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی و مشارکت جوامع محلی اجرا می‌شوند.
🔸 اهمیت آبخیزداری در مقابله با خشکسالی و سیلاب
در یک تحلیل علمی، آبخیزداری یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش شدت و سرعت روان‌آب‌ها است. در کهگیلویه و بویراحمد، با اجرای صحیح این طرح‌ها:
سیلاب‌های مخرب مهار شده‌اند
میزان نفوذ آب در خاک افزایش یافته
پایداری کشاورزی در مناطق پایین‌دست بیشتر شده
تهدید مهاجرت روستایی کاهش یافته
🔸 نقش مهندسان نقشه‌بردار در پروژه‌های آبخیزداری
هر پروژه آبخیزداری بدون نقشه دقیق از حوزه آبخیز و بدون تحلیل توپوگرافی، در معرض خطای طراحی و اجرای ناقص است. این‌جاست که مهندسین نقشه‌بردار وارد میدان می‌شوند:
وظایف اصلی مهندسین نقشه‌بردار:
برداشت دقیق توپوگرافی و مدل ارتفاعی (DEM) از سطح حوزه
تحلیل مسیر جریان روان‌آب‌ها با استفاده از GIS
شناسایی نقاط بحرانی برای احداث بند یا سد خاکی
کنترل اجرای میدانی با دوربین توتال، GPS و پهپاد
تهیه نقشه‌های پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها برای گزارش‌دهی به نهادهای بالادستی
🔸 ابزارهای تخصصی مورد استفاده نقشه‌برداران:
نرم‌افزار ArcGIS و Global Mapper برای تحلیل داده‌های جغرافیایی
اتوکد Civil 3D برای طراحی دقیق سازه‌های مهار سیلاب
پهپادهای فتوگرامتری برای مدلسازی سه‌بعدی مناطق صعب‌العبور
GPS مولتی‌فرکانس و Total Station برای کنترل اجرای دقیق سازه‌ها
🔸 تأثیر مثبت اجرای صحیح آبخیزداری در کهگیلویه و بویراحمد
مطالعات میدانی نشان داده‌اند که اجرای اصولی طرح‌های آبخیزداری باعث:
کاهش ۳۰ تا ۶۰ درصدی سرعت روان‌آب
افزایش نفوذپذیری خاک تا ۴۰ درصد
کاهش فرسایش خاک تا ۵۰ درصد
افزایش پوشش گیاهی در کمتر از دو فصل زراعی
شده است.
🔸 چالش‌ها و راهکارها
برخی چالش‌ها مانند کمبود داده‌های دقیق مکانی، ضعف در تحلیل اولیه و اجرای غیرعلمی باعث کاهش اثربخشی پروژه‌ها شده‌اند. اما حضور تیم‌های مهندسی و نقشه‌برداری از آغاز مطالعات تا اتمام پروژه، می‌تواند این چالش‌ها را تا حد زیادی مرتفع کند.
🔸 نتیجه‌گیری و پیشنهاد:
استان کهگیلویه و بویراحمد با ظرفیت‌های طبیعی گسترده، به اجرای گسترده‌تر و علمی‌تر پروژه‌های آبخیزداری نیاز دارد. مشارکت فعال مهندسین نقشه‌بردار بومی استان در این طرح‌ها، علاوه بر ارتقاء دقت فنی، موجب اشتغال‌زایی و ارتقاء دانش فنی در منطقه خواهد شد.
پایگاه «مهندسی استان کهگیلویه و بویراحمد» به‌عنوان رسانه تخصصی در حوزه مهندسی، آمادگی دارد خدمات مشاوره‌ای رایگان در زمینه‌های مرتبط با نقشه‌برداری، تحلیل‌های مکانی، آبخیزداری، مدیریت منابع طبیعی و زیرساخت‌های عمرانی را در اختیار مدیران و کارشناسان اداره کل منابع طبیعی استان قرار دهد. این خدمات با هدف ارتقای دقت در مطالعات مهندسی و کمک به توسعه پایدار استان ارائه خواهد شد.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید